Wynagrodzenie brutto i netto to dwa podstawowe pojęcia związane z wynagrodzeniem, które spotykają się z nimi zarówno pracownicy, jak i pracodawcy. Pomimo że są to terminy powszechnie używane, wiele osób nie do końca rozumie różnice między nimi, a także nie zdaje sobie sprawy, jakie czynniki wpływają na wysokość wypłaty "na rękę". W tym artykule omówimy, czym dokładnie jest wynagrodzenie brutto i netto, jakie są różnice między nimi oraz na jakie czynniki warto zwrócić uwagę, aby zrozumieć, jak obliczane są te kwoty w Polsce.
Co to jest wynagrodzenie brutto?
Wynagrodzenie brutto to całkowita kwota, którą pracodawca wypłaca pracownikowi za wykonaną pracę, zanim zostaną odjęte jakiekolwiek podatki, składki czy inne potrącenia. Można powiedzieć, że jest to suma „na papierze”, która jest wyjściową bazą do obliczenia wynagrodzenia netto, czyli tego, co faktycznie trafia na konto pracownika.
Wynagrodzenie brutto obejmuje nie tylko pensję podstawową, ale również wszelkie dodatkowe składniki wynagrodzenia, takie jak:
premie,
dodatki,
nagrody,
nadgodziny,
inne świadczenia wynikające z umowy.
To właśnie z wynagrodzenia brutto są potrącane podatki oraz składki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy czy Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Co wchodzi w skład wynagrodzenia brutto?
W Polsce, wynagrodzenie brutto obejmuje różne składniki, które mogą różnić się w zależności od rodzaju umowy i systemu wynagrodzeń. Najczęściej spotykanymi elementami są:
Podstawowe wynagrodzenie: Jest to główna część wynagrodzenia, wynikająca z umowy o pracę, umowy zlecenie czy umowy o dzieło.
Premie i dodatki: Wiele firm oferuje premie motywacyjne, uznaniowe, kwartalne czy roczne. Dodatki mogą obejmować np. dodatek za pracę w nocy, dodatek funkcyjny, za nadgodziny, czy pracę w trudnych warunkach.
Nagrody i inne świadczenia: Niekiedy pracodawca może przyznać dodatkowe świadczenia pieniężne lub rzeczowe, jak nagrody jubileuszowe, nagrody rocznicowe, a także dofinansowanie do kursów, szkoleń, biletów czy wczasów.
Nadgodziny: Za pracę poza standardowymi godzinami pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za nadgodziny.
Te składniki wynagrodzenia brutto są jednak tylko częścią całego procesu. Przed wypłatą wynagrodzenia na konto pracownika, muszą zostać od niego odliczone odpowiednie podatki i składki.
Co to jest wynagrodzenie netto?
Wynagrodzenie netto, często określane jako "wypłata na rękę", to kwota, którą pracownik faktycznie otrzymuje na swoje konto po potrąceniu wszystkich składek i podatków. W uproszczeniu, wynagrodzenie netto to suma, którą pracownik może wykorzystać na swoje potrzeby, po opłaceniu wszystkich obowiązkowych należności wobec państwa.
Aby obliczyć wynagrodzenie netto, należy od wynagrodzenia brutto odjąć różnego rodzaju składki i podatki, w tym:
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) – obowiązkowy podatek od dochodów pracownika.
Składki na ubezpieczenie społeczne – składki na emeryturę, rentę, chorobowe i wypadkowe, które mają na celu zabezpieczenie pracownika w przypadku różnych sytuacji życiowych.
Składki na ubezpieczenie zdrowotne – składki przeznaczone na finansowanie opieki zdrowotnej, np. wizyt lekarskich, zabiegów medycznych.
Składka na Fundusz Pracy – składka na fundusz, który ma na celu wspieranie osób bezrobotnych, a także finansowanie aktywnych form walki z bezrobociem.
Warto zauważyć, że wynagrodzenie netto może różnić się w zależności od różnych czynników, które zostaną omówione w dalszej części artykułu.
Jakie składki są potrącane z wynagrodzenia brutto?
Proces obliczania wynagrodzenia netto jest nieco bardziej złożony niż mogłoby się wydawać. Z wynagrodzenia brutto potrącane są różne składki i podatki, które wpływają na to, ile pracownik otrzymuje na swoje konto. Oto najważniejsze składniki, które wpływają na wysokość wynagrodzenia netto:
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT): W Polsce podatek dochodowy od osób fizycznych jest naliczany zgodnie z progami podatkowymi:
17% – dla dochodów do 120 000 zł rocznie,
32% – dla dochodów powyżej 120 000 zł rocznie.
Każdy pracownik podlega obowiązkowi podatkowemu, a pracodawca jest zobowiązany do odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy. Dodatkowo, pracownik może korzystać z ulg podatkowych, takich jak kwota wolna od podatku, która zmniejsza wysokość odprowadzanej zaliczki.
Składki na ubezpieczenie społeczne (ZUS): Składki na ubezpieczenie społeczne obejmują różne rodzaje zabezpieczeń, takie jak:
Emerytalne – 9,76% wynagrodzenia brutto,
Rentowe – 1,5% wynagrodzenia brutto,
Chorobowe – 2,45% wynagrodzenia brutto.
Te składki są obowiązkowe i mają na celu zapewnienie pracownikowi ochrony w przypadku przejścia na emeryturę, niezdolności do pracy, choroby czy wypadku.
Składki na ubezpieczenie zdrowotne (NFZ): Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% wynagrodzenia brutto, z czego 7,75% jest odliczane od zaliczki na podatek dochodowy, co oznacza, że faktycznie do potrącenia pozostaje 1,25%. Składka ta pozwala pracownikowi na korzystanie z publicznej opieki zdrowotnej w Polsce.
Składka na Fundusz Pracy: Składka na Fundusz Pracy wynosi 2,45% wynagrodzenia brutto i jest obowiązkowa. Z tych środków finansowane są m.in. zasiłki dla bezrobotnych oraz programy aktywizacji zawodowej.
Jak oblicza się wynagrodzenie netto?
Aby lepiej zrozumieć różnicę między wynagrodzeniem brutto a netto, warto przyjrzeć się przykładowym obliczeniom. Załóżmy, że pracownik zarabia 5000 zł brutto miesięcznie. Jak wygląda proces obliczania wynagrodzenia netto?
Składki na ZUS:
Emerytalna (9,76%) – 5000 zł × 9,76% = 488 zł,
Rentowa (1,5%) – 5000 zł × 1,5% = 75 zł,
Chorobowa (2,45%) – 5000 zł × 2,45% = 122,50 zł.
Łączne składki na ubezpieczenia społeczne: 488 zł + 75 zł + 122,50 zł = 685,50 zł.
Podstawa do obliczenia składki zdrowotnej:
5000 zł brutto – 685,50 zł (składki ZUS) = 4314,50 zł.
Składka zdrowotna (9%):
4314,50 zł × 9% = 388,31 zł.
Odliczenie od podatku dochodowego wynosi 7,75%, czyli 334,99 zł.
Podstawa opodatkowania PIT:
5000 zł – 685,50 zł (ZUS) = 4314,50 zł – 250 zł (kwota wolna od podatku) = 4064,50 zł.
Podatek dochodowy (17%):
4064,50 zł × 17% = 690,96 zł.
Z tego należy odjąć ulgę zdrowotną 334,99 zł, co daje: 690,96 zł – 334,99 zł = 355,97 zł.
Wynagrodzenie netto:
5000 zł – 685,50 zł (ZUS) – 388,31 zł (składka zdrowotna) – 355,97 zł (PIT) = 3570,22 zł netto.
W ten sposób obliczone wynagrodzenie netto wynosi 3570,22 zł przy wynagrodzeniu brutto w wysokości 5000 zł.
Czynniki wpływające na wynagrodzenie netto
Istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na wynagrodzenie netto pracownika. Oto kilka z nich:
Rodzaj umowy: W Polsce istnieją różne rodzaje umów, które mogą wpływać na sposób naliczania wynagrodzenia. Najpopularniejsze to:
Umowa o pracę – standardowa umowa, która daje pracownikowi pełne prawa pracownicze, takie jak prawo do urlopu, świadczeń zdrowotnych i emerytalnych. Wiąże się z większymi obciążeniami podatkowymi.
Umowa zlecenie – umowa cywilnoprawna, na podstawie której pracownik nie korzysta z pełni praw pracowniczych. Może wiązać się z niższymi składkami na ZUS, szczególnie jeśli jest to praca dodatkowa.
Umowa o dzieło – niektóre umowy o dzieło są zwolnione z obowiązku opłacania składek ZUS, co oznacza, że pracownik otrzymuje wyższą kwotę netto, ale nie korzysta z ochrony socjalnej.
Ulgi podatkowe: Pracownicy mogą korzystać z różnych ulg podatkowych, które wpływają na ich wynagrodzenie netto. Najpopularniejsze z nich to:
Kwota wolna od podatku – w 2024 roku wynosi ona 30 000 zł rocznie.
Ulga prorodzinna – dla rodziców wychowujących dzieci, można odliczyć część podatku.
Zarobki powyżej progu podatkowego: W Polsce istnieje drugi próg podatkowy (32%), który zaczyna obowiązywać od zarobków powyżej 120 000 zł rocznie. Pracownicy, którzy zarabiają powyżej tej kwoty, muszą liczyć się z wyższym opodatkowaniem od części swoich dochodów.
Różnica między wynagrodzeniem brutto a netto może wydawać się skomplikowana, ale zrozumienie podstawowych zasad pozwala lepiej zarządzać swoimi finansami. Wynagrodzenie brutto to pełna kwota, którą pracodawca przeznacza na wynagrodzenie pracownika, natomiast wynagrodzenie netto to kwota, którą pracownik faktycznie otrzymuje po odjęciu podatków i składek.
Kluczowe czynniki, które należy wziąć pod uwagę, to rodzaj umowy, ulgi podatkowe, wysokość składek ZUS i NFZ oraz progi podatkowe. Zrozumienie tych czynników pozwala na lepsze planowanie budżetu i bardziej świadome podejście do wynagrodzenia.
Wiedza o tym, jak obliczane jest wynagrodzenie netto, może również pomóc w negocjacjach płacowych i wyborze odpowiedniej formy zatrudnienia, co ostatecznie może mieć wpływ na naszą sytuację finansową.
